Demony prezentacji

W roku 1997, w badaniu ponad tysiąca kierowników do spraw zarządzania zasobami ludzkimi określono umiejętności niezbędne do osiągnięcia sukcesu w biznesie. Badanym przedstawiono dwa pytania:

Jakie czynniki pomagają absolwentom wyższych uczelni dostać pracę?
Jakie czynniki wpływają na ich wyniki w pracy, kiedy już ja dostaną? ^¹

Stwierdzili oni, że najważniejszymi czynnikami na drodze do sukcesu zawodowego są podstawowe umiejętności z zakresie komunikacji pisemnej oraz ustnej. Dodali również, że decydujący wpływ na wyniki w pracy mają wystąpienia publiczne oraz umiejętność słuchania.

Sztuka wystąpień publicznych jest jedną z kluczowych umiejętności decydujących o powodzeniu na gruncie zawodowym i prywatnym. Od czasów Starożytności ludzie starają się zgłębiać ten aspekt komunikacji by wspomagać procesy uczenia się i rozwoju.

Niezależnie jednak od wagi przypisywanej tym właśnie umiejętnościom, nasze zdolności w zakresie przemawiania są często blokowane przez narastające emocje oraz niekontrolowane reakcje naszego ciała.

Wyniki sondażu przeprowadzonego przez Bruskin- Goldring Research w 1993 roku zaskakują trafnością opisu naszych lęków. Na pierwszym miejscu znajduje się obawa przed publicznym przemawianiem. Jest to pierwszy z licznych lęków nękających naszą psychikę. Co ciekawe wśród badanej grupy 1000 dorosłych mieszkańców Ameryki Północnej, przeważa pogląd, iż wystąpienia publiczne (45%) napawają ich większym lękiem niż śmierć (31%).

Należałoby się zastanowić dlaczego tak bardzo cierpimy na myśl o komunikowaniu się z innymi.

Pierwszym z powodów naszych lęków jest psychologiczne poczucie zagrożenia ze strony audytorium. Wiąże się to z poczuciem własnej wartości, którą wystawiamy na próbę podczas każdego z wystąpień. Wielu z nas ma bowiem pewne negatywne doświadczenia związane z przemówieniami- szmery publiki, śmiech, brak zainteresowania itd.
Drugim problemem jest identyfikacja ze złymi mówcami jako modelami. Widząc osoby, które w trakcie przemówienia stają się nerwowe, przez co popełniają coraz więcej błędów, możemy utożsamiać się z nimi.
W naszej psychice powstaje zafałszowany obraz naszych możliwości, który skutecznie ogranicza nas w rozwoju. Jest to trzecia przyczyna lęku przed prezentacjami. Wzmacniana tendencja do przyjmowania nierealistycznych postaw lub oczekiwań w zakresie przemawiania ma wpływ na cały proces komunikacji. Obniża bowiem naszą pewność siebie, uruchamia reakcje fizjologiczne organizmu jak wzmożone pocenie się, drżenie rąk, ucisk w żołądku oraz przyspieszony oddech. Dodatkowo oczekiwania dotyczące przemówienia mają tendencję do samorealizującego się proroctwa. Taka postawa nieuchronnie prowadzi nas do porażki i wzmocnienia negatywnych przekonań.

Sytuacja nie jest jednak tak zła, jak mogłoby się wydawać. Systematyczna praca nad sobą oraz wykorzystywanie okazji do komunikacji w szerszym gronie mogą dawać zaskakujące efekty, dzięki którym oswoimy nasze lęki.

Istnieje kilka metod pokonywania trudności związanych z przemawianiem:

Systematyczna desensytyzacja - proces odwrażliwiania uczuć i reakcji emocjonalnych osoby związany z wystąpieniami publicznymi poprzez wizualizacje w stanie relaksacji. Terapia polega na przywoływaniu w wyobraźni poszczególnych scen w warunkach głębokiej relaksacji. Rozpoczyna się od sytuacji- bodźca, który wzbudza najmniejszy lęk. Ćwiczenie powtarza się tak długo, aż lęk i reakcje z nim związane przestają towarzyszyć wizualizacji. Następnie ćwiczy się kolejne scenki do momentu kiedy nawet najsilniejszy bodziec przestaje uruchamiać reakcje lękową. Wyobrażenie sobie sali z nieprzyjaznym audytorium oraz problemów w komunikacji pozwala spojrzeć szerzej na sytuację problemową. Zyskujemy wiedzę nt naszych reakcji fizjologicznych oraz emocjonalnych. Doświadczymy również tego, co w naszym wyobrażeniu najgorsze - cóż więcej może nas przerazić?

Modyfikacja poznawcza - konfrontacja z poglądami, obawami dotyczącymi przemawiania, wypracowanie nowego sposobu postrzegania siebie. Metoda poznawcza skupia się na zmianie sposobu myślenia jednostek. Zmiana sposobu interpretacji sytuacji może spowodować zmianę zachowania, zmieniają się też uczucia towarzyszące temu zachowaniu. Kiedy postrzegamy siebie jako profesjonalnego mówcę oraz eksperta w danej dziedzinie wówczas nasze obawy nie mają racji bytu, dzięki czemu możemy skupić się na modyfikacji zachowań.

Wyznaczanie celów - realizacja indywidualnych, osobistych celów podczas przemówienia. Lista celów jest mapą na drodze rozwoju umiejętności komunikacji i wystąpień publicznych. Każde nasze wystąpienie będzie okazją do realizacji jednego punktu z ww listy. Zrealizowane punkty wzmacniają naszą pewność siebie oraz przyczyniają się do rozwoju kompetencji komunikacyjnych, np. jeżeli brakuje mi pewności siebie podczas następnego przemówienia postaram się mówić wolniej lub opanować nerwowe chodzenie po scenie.

Rzeczywistość wirtualna - użycie wirtualnej rzeczywistości jako symulatora przemówień publicznych, dzięki czemu podczas każdej z sesji oswajamy się z lękiem.
Metoda ta wykorzystuje specjalne gogle, dzięki którym osoba staje przed wirtualnym audytorium. Podczas przemówienia, które wygłasza, pojawiają się różne dystraktory w postaci szmerów, rozmów lub śmiechów publiczności. Symulacja ta pomaga opanować emocje i związane z nimi reakcje.

Wszystkie metody pozwalają przezwyciężyć ograniczenia i oferują skuteczną pomoc na drodze rozwoju. Łączy je fakt wzmożonej częstotliwości na działanie stresora.
Im częściej będziemy wychodzili z naszej strefy komfortu tym szybciej przesuniemy jej granice.

Krzysztof Nycek

¹ Winsor J.L., Curtis D.B., Stephens R.D. (1997). Narional preferences in business and communication education. Journal of the Association for Communication Administration, 3, 170-179